Суштината на спиритистичката заблуда е:
1. Не во тоа што тие сакаат да ја дознаат Божествената Вистина, туку тоа што до неа сакаат да дојдат заобиколувајќи ја Црквата, која, по зборовите на апостол Павле, е „столб и тврдина на вистината“ (1. Тим. 3, 15). Повеќето од нив доаѓаат во црква на богослуженијата, со православните учествуваат во молитвите, тајните, молитвословиjaтa. Но, спрема Црквата, сепак се однесуваат антагонистички, сметајќи ја за недоволна, понизок степен на духовно сознание и доживување, а дури во своите посебни групации „сехани“ доаѓаат до полната вистина и сознанија. [1] Не задоволувајќи се со Откровението кое Господ Исус и Светиот Дух ѝ го дале на Црквата, тие бараат речиси секојдневно ново откровение, заборавајќи ја опомената на светиот апостол Павле: Но, дури и ние или ангел од небото да ви благовестеше нешто друго од она што ви благовестевме ние, нека биде анатема! (Гал. 1,8). Се’ што ни е потребно за спасение, Господ Исус и Светиот Дух ни го откриваат преку Евангелието, Соборите и Светите Отци. Да се инсистира да се дознае по заобиколен пат она што не ни е откриено (или затоа што не би можеле да го разбереме, или затоа што не би ни било од духовна корист) заради обична љубопитност – ниту може да биде добро, ниту пак може да излезе на добро. А, токму ова го прават спиритистите, според зборовите на московскиот митрополит Филарет: „ Слично на крадците, спиритистите настојуваат да ја отворат вратата на вечноста со лажни клучеви“.[2]
Борејќи се против спиритизмот, Црквата не се бори против пророштвото како такво, бидејќи тоа постои во нејзината основа. Бог преку пророштва ја објавува Својата волја, „а согласно на ова, Црквата живее и дејствува“ [3]. Според Милтијад, апологет од II век, дарот на пророштво ќе постои во Црквата „до последното доаѓање Господово“ [4]. Туку Црквата, како и во времето на монтанистите, се бори против лажното пророштво. Уште Папиј Ераполски говори за лажните пророци и укажува на нивните ознаки. За лажниот пророк вели: „Не доаѓа каде што се собрани праведни луѓе, туку ги одбегнува; се прилепува до луѓе лицемерни и празни и пророкува на тајни места и ги лаже говорејќи секогаш празно, по нивните желби, бидејќи со празнотија и одговара… А кога ќе дојде каде што се собрани луѓе праведни, кои имаат дух божествен и кога тие ќе се помолат, тогаш овој човек се покажува празен и земскиот дух бега од него поради страв, па човекот постанува нем и сосема победен неможејќи ништо да каже… Така и празните пророци, кога ќе дојдат меѓу праведни духови, какви доаѓаат, такви и остануваат“. [5] Така бидува и со спиритистичките медиуми во присуство на луѓе правоверни и вистински побожни.
2. Освен тоа, особено значајно е дека благодатта на пророштво во Црквата секогаш била во врска со благодатта на „расудувањето“ (1. Кор. 14,29) и „разликувањето на духовите“ (1. Јов. 4,1). Заради тоа, како што со причина расудува проф. Афанасјев: „Пророштвото се состои од пророчките зборови и црковното испитување, а тоа значи дека пророштвото ѝ припаѓа на Црквата како откровение на неа и за неа. Надвор од Црквата не може да постои расудување и испитување на пророчките зборови. Зборот на пророкот, искажан надвор од Црквата, престанува да биде пророштво, а самиот пророк е лажен пророк, затоа што пророштвото е служење на Црквата и бидува во неа самата“. [6]
3. Како непогрешливо начело треба да биде опомената на Свети Пахомиј Велики: „Треба да се загушува во себе секоја желба за откривање (видение). Кому треба да се открие и што – е работа Божја. Самите ние по своја желба да стремиме кон тоа е сосема неумесно. Според искуството што го имаме, таквата желба секогаш била почеток на измама. Ѓаволот ја сее и кога ќе успее да ја разгори и вовлече, успева да прелаже со виденија и откровенија лажни“. [7]
4. Понатаму, спиритистите грешат бидејќи за себе велат дека се „вистински богомолци“ за кои ѝ говорел Господ на жената Самарјанка (Јов. 4,23) дека ќе се молат со Дух и вистина, па дека затоа на нивните „сехани“ е присутен Светиот Дух. Меѓутоа, Светиот Дух не може да биде таму, бидејќи Он е во православната Црква, како што вели Свети Иринеј Лионски: „Во неа Бог поставил апостоли, пророци, учители и воопшто дејство на Духот. Затоа, каде е Црквата, таму е и Духот Божји и каде е Духот Божји, таму е и Црквата и секоја благодат. А Духот е вистина“. [8] Според Светиот Јован Златоуст, Светиот Дух е начело за постоење на Црквата: „Кога Духот не би бил присутен, не би постоела Црквата: ако постои Црквата, јасно е дека Духот е присутен“. [9] И современите богослови зборуваат исто за ова:
„Црквата е благодатен организам, вели проф. Афанасјев, не затоа што некогаш ги примила даровите на Духот, кои ги чува како во некоја ризница, ниту затоа што некои во неа примаат харизма, туку затоа што таа живее и дејствува со Духот. Таа е место на неговото дејство. Нема живот во Црквата, нема дејствување во неа, нема служење во неа без Духот, најпосле не постои ни самата Црква. Основана од Христа на Тајната вечера, таа се остварила на Педесетница, кога прославениот Господ им Го испратил Духот на учениците. Почнувајќи од тој ден, Духот живее во Црквата и Црквата живее со Духот“. [10] Исто за ова говори и проф. др. Јустин Поповиќ: „Христос е во Црквата преку Светиот Дух и Црквата е преку Светиот Дух во Христа. Христос е глава на Црквата; Светиот Дух е душа на Црквата“. И понатаму: „Всушност, во богочовечкото тело на Црквата, целокупниот подвиг на спасението се остварува преку Светиот Дух. Он е Кој во Исуса ни Го открива Господа; Он е, Кој со верата Го вселува Господ Христос во нашите срца; Он е Кој со помош на светите Тајни и светите добродетели нé соединува со Него… И повторно: Он е, со Кого во човечкиот свет се остварува сé што е Христово: целокупниот богочовечки домострој на спасението, бидејќи Он е Душа во богочовечкото тело на Црквата“. [11]
Како што е безуспешно да се бара Црквата надвор од Светиот Дух, исто така е безуспешно да се бара Светиот Дух во заедниците кои не ѝ припаѓаат на Црквата. Свети Иринеј Лионски отсечно кажува дека не можат да го имаат дејството на Светиот Дух оние кои не пристапуваат кон Црквата и дека од неа, како од мајчински гради, се храни за живот секој кој црпи од пречистиот извор кој истекува од телото Христово. [12] Значи, не може да постои сомнеж дека оној кој се јавува во мрачните соби на таквите заедници и се претставува за Свет Дух всушност е „лажец и татко на лагата“.
5. Понатамошна грешка на спиритистите е нивното верување дека душите на покојните според волјата можат да им се јавуваат на луѓето и да им даваат одговори на нивната љубопитност. Јавувањето на Мојсеј и Илија на Тавор, како и јавувањето на Самуиловиот дух на Саул, се исклучителни појави во Светото Писмо, со цел да покажат дека Исус Христос е Господ на живите и на мртвите и дека не е против Законот и Пророците, како што говореле фарисеите (Јов. 9, 10). Јавувањето на Самуиловиот дух е допуштено за го разобличи Сауловиот грев на отстапувањето од Бога и обраќањето кон жена „со врачарски дух“. Во истата таа смисла треба да се сфати јавувањето на душите на упокоените, за кои се говори во Житијата на Светиите. Овие јавувања се „исклучителни случаи, кои се случиле по особено Божјо благоволение спрема неговите избраници“. [13] И според учењето на Светите отци невозможно е душите на упокоените да се јавуваат по волја и желба на живите. Свети Јован Златоуст вели: „Не е можно овде бесцелно да шета душата која веќе се отселила од телото“, бидејќи, „за душите на умрените, Бог ја затворил вратата на вечноста и не дозволил никому да се јави на живите за да не би можел ѓаволот да ја искористи дозволата за да им наштетува и да ги мами луѓето“. [14] Затоа е јасно дека на спиритистичките сеанси се јавуваат демони, како што вели блажениот Августин: „Никаква моќ ѓаволска, никакво заколнување не може да ги повика душите на умрените, па затоа се јавуваат не душите на умрените, туку демони“. [15]
6. Спиритистите грешат и во тоа што знаат дека нивните духови повеќепати изнeсуваат лаги, а потоа наредби кои се недопустливи во морална смисла. Или како што вели проф. Титов дека нивните духови може да ги побудуваат луѓето на престапи и да ги мистифицираат оние, кои од чисто љубопитство ги предизвикуваат… Освен тоа, привидното откровение на духовите и нивните зли совети често доведувале до ослабнување на моралот, растројства на начелата на семејниот живот и злочини од секаков вид“. [16] Многу спиритисти, по наредба на духовите, се побратимуваат или посестринуваат (што Црквата го забранува), „се врзуваат духовно“, како што тие велат, но често тие „духовни“ врски завршуваат телесно со блуд и други гревови. Само по себе се подразбира дека тоа би било невозможно кога тие наредби би доаѓале од Светиот Дух, ангелите или душите на Светиите.
И во поглед на телесното здравје долготрајното бавење со спиритизам има тешки последици „растројувајќи го нервниот систем на учесникот во сеансите, го истоштува здравјето, понекогаш води кон самоубиство и лудило“. [17] Ова е забележано пред повеќе од сто години, кога бавењето со спиритизам земало замав во Америка, па многу граѓани со своите претставки им укажувале на властите „дека занимавањето со спиритизам покажува штетно влијание на физичкиот состав и моралниот карактер на народот“. Навистина, како што понатаму вели проф. Титов: „Не е можно истовремено да се биде верен на христијанството и да се занимава со спиритизам“. [18] Особено што многу спиритисти веруваат во реинкарнација, то ест повторно раѓање во друго тело и доаѓање на светот, доколку во овој живот не се оствари спасението на земјата.
7. Спиритистите дошле до овие погрешни сфаќања и се одалечиле од Црквата најмногу поттикнати од гордоста. Се опрелестиле со желбата надвор од Црквата, надвор од свештенството да имаат непосредна врска со небесните светии, со Светиот Дух, ангелите, апостолите и душите на упокоените кога и да посакаат. Слично на Монтан, кој од преголема желба за првенство, му се потчинил себе си на противникот (ѓаволот) и лажните пророци кои, како што вели Јерма, се воздигнуваат себе си и сакаат да имаат првенство; така и овие заради суетата се сметаат себе за избраници Божји, духовни луѓе, на кои спасението им е сигурно. Секако дека по тој пат не може да се дојде до Бога „зашто Бог се противи на горделивите, а на смирените им дава благодат“ (1. Петр. 5,5). Какво добро може да се најде кај оној кому Бог му се противи?
Мораме да признаеме дека и во нас, свештениците, има вина за тоа што овие луѓе го напуштиле „изворот на жива вода и си ископале извори издупчени, кои не можат да држат вода“ (Јер. 2, 13). Со своите лесномислени постапки, со прекумерната грижа за нештата од овој свет, делуваме соблазнувачки на верните за да ја изгубат довербата во Црквата која има такви пастири. Голем дел од вината за една таква личност, како што бил Тертулијан, да се сврти кон монтанизмот имале современите недостатоци на црковниот живот, посебно свештенството. „Тој горко говорел со иронија дека апостолите ја основале Црквата за да можат епископите да ги користат црковните приходи, внимателно оградувајќи се од било какви опасности од страна на римската власт“. [19] И критиките на Ориген за тогашните прилики се беспоштедни. Наместо да им бидеме на сите слуги за спасение „ние, или не сфаќајќи што сака Исус со својата наука, или презирајќи ги толкуте совети на Спасителот, сме такви што со својата суета понекогаш ги надминуваме и кнезовите на незнабожците….“ [20] Освен суетата и грижите за минливото, многумина од нас, верни, кои сакаат поисполнет и поинтензивен религиозен живот, ги препуштаме сами на себе. Го извршуваме богослужението или некоја друга свештена дејност на застарен, неразбирлив јазик, не проговарајќи ни збор за објаснување на прочитаното Свето Писмо или некое православно учење, се повлекуваме во станот на своето семејство. Верниот останува сам со проблемите на својата вера, без евангелски одговор на прашањата кои му ги поставуваат разни сектанти или атеисти. Ниту како добри пастири ги водиме на добро пасиште на евангелската наука, ниту будно стражариме над својата и нивната вера за веднаш да го забележиме доаѓањето на непријателот, да укажеме на него и неговото криво учење, на што сме се заколнале при ракополагањето. И кога нé прашуваат, одговараме со здодевност и сувопарно: „Не слушај ги, тоа се еретици и безбожници!“ без изнесување на причини и посериозно објаснување. Без сето она што на верните им дава придвижување кон Бога, не е чудо што оние, кои тоа посериозно ги интересира, бараат објаснување од саботарите, адвентистите, спиритистите. Или продолжуваат да паѓаат сé подолу и подолу во најпримитивната побожност, која не може да даде одговор ниту на себе си ниту на другите за својата вера, дури ни на најпростите прашања, а уште помалку на оние кои ги пронаоѓаат и ги поставуваат извежбаните противници. Оттаму чекорот кон безверие е краток.
Да не заборавиме дека сме должни својата вера, не наметнувајќи ја, да ја проповедаме со зборови во време и во невреме, а со христијанскиот живот, секогаш. Бидејќи Чесниот Крст, светите Тајни и припадноста на православието, не спасуваат механички. Потребна е жива вера, која дејствува преку љубовта ( Гал. 5,6).
“НЕКОИ ПРАШАЊА ЗА НАШАТА ВЕРА”, Белград 1998
[1] Во својот став кон Црквата спиритистите се слични на старите монтанисти. Монтанистите не ги отфрлувале православните догми, но давале поголемо значење на пророштвата на своите пророци отколку на евангелската наука (В Стефанидис, Екклисиастики историа, Атина 1970,81, П Малицки, Историја Хришћанске цркве, Београд 1933,1, 98). Исто така, спиритистите се нарекуваат „духовни“, како што правеле и монтанистите, нарекувајќи се себе си „пневматики“, а православните „душевни“ (психики). Некои спиритисти наредуваат пост, построг и подолг од црковниот, како и монатанистите итн.
[2] Теодор Титов, Савремена мистика са догматског гледишта, Ниш 1932,50.
[3] Николај Афанасијев, Церков Духа Свјатаго, Париз 1971,124.
[4] Исто, 125.
[5] Пастир, Заповест XII, 13-16, Вивлиотхики Еллинон патерон, изд. Апост. диакониа Атина 1955, Т. Ш, 64.
[6] Н.д.129
[7] Древније иноческије устави, собр. еп. Феофаном, Москва 1892, стр. 83.
[8] П. Трембелас, Догматики, Атина 1959, II 342.
[9] Исто, 328
[10] Н.д.1,2.
[11] Православна црква и екуменизам, Солун 1974,23,25. “III,
[12] III, XXIV, у Трембелас, Догматики II, 343
[13] Титов, н д. 30.
[14] Исто, 31
[15] Исто, 33
[16] Исто, 21
[17] Исто
[18] Исто
[19] Афанасјев, н.д. 141.
[20] Толкување Мат. гл. 20, 27-28, Вивлиотхики тон Еллинон патерон, изд. Апост. диакониа, Атина 1958, Т. 14, стр. 39.
Извор: Светосавље
Превод: Р.Д.
Вистината ќе ве ослободи 